Rola systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym w zapobieganiu poważnym awariom w przemyśle przetwórczym jest oczywista, jednak nawet skrupulatnie zaprojektowany system zarządzania bezpieczeństwem nie daje żadnej gwarancji działając samodzielnie. Bez odpowiedniego przywództwa system zarządzania bezpieczeństwem może po prostu „pozostać na papierze”.

W związku z tym istnieje możliwość, że przywództwo może być również wykorzystane do zajęcia się kilkoma z wymienionych w poprzednim wpisie czynników, które wpływają na wdrożenie i działanie systemu zarządzania bezpieczeństwem.

Obecnie uważa się, że dobre wsparcie przywództwa na wszystkich poziomach hierarchii jest warunkiem koniecznym, jeśli organizacja dąży do osiągnięcia trwałych i skutecznych wyników w zakresie bezpieczeństwa procesowego. Zaobserwowano w wielu firmach chemicznych, że problem zwykle nie tkwi w projektowaniu systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym, ale raczej w "wykonaniu" systemu bezpieczeństwa. Nie ma wątpliwości, że silny system zarządzania jest ważny, zatem istnieje również potrzeba skupienia większej uwagi na jego wdrażaniu poprzez odpowiednie i zaangażowane przywództwo.

Rodzaj przywództwa

Istnieje kilka stylów przywództwa, które mogą mieć pozytywny wpływ na zarządzanie bezpieczeństwem. Trzy style przywództwa zostaną opisane z naciskiem na ich potencjalny wkład w system zarządzania bezpieczeństwem procesowym.

Przywództwo transformacyjne

Ten rodzaj przywództwa opiera się na czterech elementach: wyidealizowany wpływ, zindywidualizowane podejście, stymulacja intelektualna i inspirująca motywacja pracowników. Transformacyjny przywódca obdarzany jest podziwem, zaufaniem i szacunkiem ze strony pracowników. Tacy liderzy pozytywnie wpływają na bezpieczeństwo i są postrzegani jako „wzór bezpieczeństwa”. Aktywnie pokazują, że bezpieczeństwo jest priorytetem nad innymi celami produkcyjnymi. Jest to atrybut wyidealizowanego wpływu. Poprzez zindywidualizowane podejście, liderzy wykazują szczerą troskę o bezpieczeństwo pracowników. W wyniku intelektualnego wpływu (inspiracji, przekonywania) pracownicy będą też chętniej przyjmowali nowe i bezpieczniejsze procedury pracy. Inspirująca motywacja jest widoczna, gdy liderzy transformacji zachęcają i motywują pracowników do wysokich standardów bezpieczeństwa. Liderzy transformacji wzmocnią postrzeganie klimatu bezpieczeństwa i zobowiązanie do bezpieczeństwo.

Przywództwo transakcyjne

Przywództwo transakcyjne, w przeciwieństwie do przywództwa transformacyjnego, opiera się na hierarchicznej, niezindywidualizowanej relacji z pracownikami. Składa się z trzech wymiarów: przywództwa konstruktywnego, przywództwa naprawczego oraz zarządzania w drodze wyjątku. Konstruktywne przywództwo wykorzystuje nagrody materialne, aby osiągnąć wymagane wyniki (podwyższone wynagrodzenie, awans pracownika itp.). Nagroda nie musi być wyłącznie materialna (może obejmować pozytywne opinie lub pochwały). Jednak, aby to umożliwić, zrozumienie umiejętności i potrzeb pracowników i jasna komunikacja jest warunkiem wstępnym. W transakcyjnej formie przywództwa, lider interweniuje na określonym poziomie i podejmuje działania, które opierają się na zachowaniu pracowników. W tym celu liderzy muszą oceniać wydajność pracowników zgodnie z ustalonymi standardami. Jeśli zostaną znalezione odchylenia, interweniują. W tym przypadku, liderzy kontaktują się z pracownikami tylko wtedy, gdy jest to naprawdę konieczne. 

W odniesieniu do bezpieczeństwa liderzy transakcyjni wyznaczają konkretne cele bezpieczeństwa, a następnie monitorują bezpieczeństwo pracowników. Jeśli ich zachowanie spełnia cele bezpieczeństwa lub nawet je przekracza, pracownicy są nagradzani.

Autentyczne przywództwo

Takie podejście do przywództwa kontrastuje z innymi, ponieważ nie determinuje stylu przywództwa, który powinien być adoptowanym. Zamiast tego kładzie nacisk na osobowość lidera. Aby ustanowić proces „leaderfollower”, działania liderów muszą być zgodne z ich wartościami . Autentyczne przywództwo różni się od innych rodzajów przywództwa, ponieważ jest bardziej holistyczne. Może być postrzegane jako baza dla inne typy przywództwa. Chociaż może też integrować inne rodzaje przywództwa, jest to jednak odrębny konstrukt. Autentyczne przywództwo składa się z samoświadomości, zrównoważonego przetwarzania, zinternalizowanej perspektywy moralnej i przejrzystość relacji. Kiedy lider jest świadomy własnej egzystencji, rozumienia osobistych korzyści i ograniczeń dotyczących określonego kontekstu, wtedy pojawia się samoświadomość. Taki lider skupia się nie tylko na wymaganiach produkcyjnych i kosztach, ale także procedurach bezpieczeństwa, ćwiczeniach awaryjnych, szkoleniach w zakresie bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Przejrzystość relacyjna wskazuje, w jaki sposób lider demonstruje swoim pracownikom swoje autentyczne ja. Poprzez otwarte wyrażanie swoich myśli, uczuć i dzielenie się innymi informacjami, jego zachowanie wzmacnia zaufanie. W przypadku wysokiego ryzyka wymagającego ścisłej współpracy, zachowanie i działania lidera są zawsze widoczne dla jego pracowników. Tego rodzaju sytuacje pokazują, czy lider jest w stanie sprostać własnym oczekiwaniom w zakresie bezpieczeństwa. Zinternalizowana perspektywa moralna jest elementem moralnym nieodłącznym dla autentycznego przywódcy. W kontekście bezpieczeństwa taki etyczny dylemat pojawia się, gdy lider znajduje się na pozycji, która musi balansować między bezpieczeństwem a celem produkcyjnym.

Lider powinien pozostać wierny swoim zasadom i wartościom. Zrównoważone przetwarzanie oznacza, że wszystkie informacje są obiektywnie oceniane przy podejmowaniu decyzji. To jest przede wszystkim ważne, gdy trzeba podjąć krytyczną decyzję dotyczącą bezpieczeństwa. Autentyczny przywódca próbuje zdobyć wszystkie dostępnych informacji i rozważa różne alternatywy przed podjęciem decyzji.

Łączenie przywództwa z wpływowymi czynnikami

Należy podkreślić, że zidentyfikowane czynniki wpływu (opisane w poprzednim wpisie), ważne dla wdrożenia i działania system zarządzania bezpieczeństwem mogą się różnić w zależności od branży i specyfiki indywidualnego systemu zarządzania. Niemniej jednak badania przeprowadzone na świecie w latach 2015-2018 podkreślają zaangażowanie menedżerów jako najczęstszy i najważniejszy czynnik, który może mieć wpływ na wdrożenie i działanie systemu zarządzania bezpieczeństwem.

Droga do lepszego bezpieczeństwa procesów zaczyna się zarówno od strony zewnętrznych, jak i wewnętrznych wpływów. Wśród tych ostatnich, zaangażowanie najwyższego kierownictwa w organizacji wydaje się być najważniejsze. Liderzy są w wyjątkowej sytuacji, aby zapewnić (poprzez przywództwo) lepszą realizację i skuteczność systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym.

Zaangażowanie menedżerów w bezpieczeństwo

Ustalono, że zaangażowanie w bezpieczeństwo na wszystkich poziomach organizacyjnych może mieć istotny wpływ na bezpieczeństwo. Jednak rola menedżerów wyższego szczebla i ich zaangażowanie w bezpieczeństwo jest szczególnie ważne, jeśli organizacja dąży do poprawy działania systemu zarządzania bezpieczeństwem.

To oni są upoważnieni do decydowania, które cele i zadania będą realizowane oraz gdzie i jakie środki organizacyjne zostaną przydzielone. Uważa się, że ​​jeśli menedżerowie wyższego szczebla nie rozumieją znaczenie systemu zarządzania bezpieczeństwem, jeśli nie są zaznajomieni z systemem, jeśli nie utożsamiają się z kulturą bezpieczeństwa, jeśli zobowiązania związane z bezpieczeństwem pozostają „na papierze”, to szanse na sukces wdrożenia i skuteczne działanie systemu zarządzania bezpieczeństwem będą zagrożone.

Zaangażowanie menedżerów jest najbardziej widoczne poprzez wsparcie menedżerów, a raczej jego brak. Ciśnienie kierownictwo do zakończenia operacji na czas, niezależnie od obaw o bezpieczeństwo może wskazywać, że cele operacyjne stoją przed celami bezpieczeństwa. Taka priorytetyzacja może mieć negatywny wpływ na postrzeganie przez pracowników zaangażowania kierownictwa, a także osłabia kulturę bezpieczeństwa. Na działanie systemu zarządzania bezpieczeństwem będzie mieć również wpływ, jeśli menedżerowie nie wykażą gotowości do poprawy systemu zarządzania bezpieczeństwem lub dedykują mu nie wystarczającą uwagę. Menedżerowie powinni (poprzez polityki bezpieczeństwa, procesy i praktyki) zachęcać, aby wszyscy pracownicy przyczyniali się do bezpieczeństwa; ponieważ pomyślne działanie systemu zarządzania bezpieczeństwem jest wynikiem wspólnych wysiłków całej organizacji. Menedżerowie powinni wykazać się zaangażowaniem w bezpieczeństwo w słowach i czynach. Menedżerowie wyższego szczebla powinni wykazać swoje zaangażowanie w bezpieczeństwo poprzez aktywny udział w wewnętrznych inspekcjach bezpieczeństwa. Powinny zachęcać pracowników do wykonywania swoich prac w sposób bezpieczny i wspierać różne programy bezpieczeństwa w organizacji. Zaangażowanie w bezpieczeństwo może się również manifestować poprzez programy szkoleniowe, udział kierowników wyższego szczebla w komisjach bezpieczeństwa oraz przeglądach menedżerskich.

Kierownictwo powinno być uważne, jeśli chodzi o przekazywanie uprawnień, wsparcie i udzielanie informacji zwrotnych innym menedżerom. Zaangażowanie w bezpieczeństwo jest uważane za warunek wstępny skutecznego zarządzania bezpieczeństwem. Oczywiste jest, że wysiłki kierownictwa zmierzające do poprawy zaangażowania w bezpieczeństwo będą miały również szerszy pozytywny wpływ na inne zidentyfikowane czynniki wpływu, ponieważ istnieje między nimi związek.

Badania przeprowadzone w ostatnich latach jak również moje obserwacje wskazują, że postrzeganie przez pracowników zaangażowania menedżerów w bezpieczeństwo (nie zaangażowanie menedżerów w bezpieczeństwo) może mieć największy wpływ na postrzeganie bezpieczeństwa w organizacja. Jeśli pracownicy wykryją, że słowa i działania menedżerów są niespójne, może to wywołać nieufność, co w konsekwencji może mieć negatywny wpływ na postrzeganie zaangażowania menedżerów w bezpieczeństwo.

Postrzeganie przez pracowników zaangażowania menedżerów w bezpieczeństwo

Pracownicy, którzy postrzegają menedżerów jako zaangażowanych w bezpieczeństwo, są bardziej skłonni do przestrzegania zasad bezpieczeństwa i uczestniczyć w innych działaniach związanych z bezpieczeństwem. Pracownicy interpretują zaangażowanie menedżerów w bezpieczeństwo zazwyczaj poprzez obserwacje ich decyzji, ich zachowania i inne informacje (historie, dyskusje, nagrody). To może być dość trudne, jeśli pracownicy mają tylko kilka okazji do obserwowania podejmowania decyzji i zachowania menadżerów wyższego szczebla. Dlatego menedżerowie powinni strategicznie zapewnić, że ich komunikacja o bezpieczeństwie zaangażowanie jest odbierane i doceniane przez pracowników. Badania z 2018 roku wskazują, że pracownicy interpretują zaangażowanie menedżerów wyższego szczebla w bezpieczeństwo zarówno poprzez bezpośrednią (osobistą interakcję), jak i doświadczenia pośrednie (wnioskowanie w oparciu o działaniach menedżerów poprzez obserwację ich wpływu na pracę). Postrzeganie pracowników jest utworzone w oparciu o zaangażowanie menedżerów wyższego szczebla poprzez przywództwo, spójność tego przywództwa, projekt oraz wdrażanie polityk, procesów lub procedur bezpieczeństwa oraz przydział uwagi i zasobów na obszar bezpieczeństwa. Jednak menedżerowie, którzy skupiają się na bezpieczeństwie na poziomie indywidualnym, są postrzegani jako bardziej autentyczne w swoim zaangażowaniu w bezpieczeństwo.

Jak przywództwo może wpływać na zaangażowanie w bezpieczeństwo

W teorii zaangażowane przywództwo jest powszechnie identyfikowane jako ważny czynnik, który może przyczynić się do wzrostu zaangażowania pracowników. Oczywiste jest, że wszystkie style przywództwa mają potencjał, aby pozytywnie wpłynąć na zaangażowanie menedżerów w bezpieczeństwo w taki czy inny sposób. Wydaje się, że przywództwo transformacyjne zapewnia lepsze wsparcie dla menedżerów zaangażowanych w bezpieczeństwo, jeśli chodzi o aktywne i osobiste zaangażowanie w różne zadania związane z bezpieczeństwem, szczególnie poprzez „wzorce do naśladowania”. Z drugiej strony przywództwo transakcyjne może być lepszym wyborem, gdy chodzi do ustalenia jasnych zasad i celów bezpieczeństwa. Najlepsze cechy autentycznego przywództwa są pokazywane, gdy przywódcy demonstrują swoje zaangażowanie w bezpieczeństwo zarówno słowami, jak i czynami. Jednak różne element zaangażowanie menedżerów w bezpieczeństwo mają różne znaczenie dla bezpieczeństwa, w zależności od kontekstu i sytuacji.

Jak wykorzystać tę wiedzę?

Zrozumienie czynników, które mogą promować, ułatwiać lub utrudniać wdrożenie i działanie systemu zarządzania bezpieczeństwem procesowym jest nadal niewystarczający; dlatego też wiedza o tym, jak na nie wpływać, jest również ograniczona.

Wydaje się jednak, że najlepszym sposobem sprostania temu wyzwaniu jest lepsze zrozumienie roli lidera i jego możliwego wpływu na system zarządzania bezpieczeństwem. Mam nadzieję, że ten wpis zachęci Was – menagerów-  do większej refleksji nad Waszym wpływem na system zarzadzania bezpieczeństwem w ogólności, a bezpieczeństwem procesowym w szczególe. W swojej praktyce wielokrotnie zaobserwowałem w praktyce, jaki ma to wpływ na pracowników i organizacje, i wierzcie mi….. jest on gigantyczny!

Autor - Marek Barnaś

www.barnasconsulting.eu

e-mail: marekb@barnasconsulting.eu

Ostatnie artykuły